رقص سنتی ایرانی
ایران به عنوان کشور بسیاری از اقوام و قبایل، خانه واقعی تنوع فرهنگی است. ترک، کرد، لر، ترکمن، فارس، بلوچ، عرب و گیلک شناخته شده‌ترین قبایل و اقوام ایران هستند که هر کدام میراث غنی فرهنگی برای خود دارند. رقص محلی ایران به عنوان یکی از مهیج‌ترین میراث ایران است که توسط مردم در طول زمان گرامی داشته شده است. رقص‌های محلی ایران از هنرهای رزمی و دفاعی رقص با چوب( بلوچستان )، رقص شمشیر( اعراب خوزستان )، رقص گیلکی، رقص کردی، رقص آذری و … هستند.
رقص سنتی ایرانی تلفیقی از رقص‌های فولکلور ایرانی و رقص‌های درباری دوران قاجار که همراه با موسیقی سنتی ایران اجرا می‌شدند، می‌باشد. اصطلاح رقص ملی ایران نیزه به رقص سنتی ایران بکار برده می‌شود.
قبل از انقلاب رقصنده‌هایی به شکل حرفه‌ای در رشته‌ی رقص‌های سنتی و محلی فعالیت می‌کردند. بعد از انقلاب نیز بعضی از همان افراد با وجود تغییر شرایط به شکل‌های گوناگون به فعالیت خود ادامه دادند. بعض از این افراد در داخل و خارج از ایران سکونت دارند.
پیشکوستان قبل از انقلاب که در زمینه‌ی رقص اصیل ایرانی هایده کیشی، شعله گنجیان و فرزانه کابلی بودند که فرزانه کابلی بعد از انقلاب هم راه خود را در ایران تحت عنوان‌هایی همانند حرکات موزون و فرم در تئاتر دنبال کرد.
رقص سنتی قشقایی‌ها
قشقایی‌ها از قبایل ترک در استان فارس، اصفهان و خوزستان هستند. رقص سنتی ایل قشقایی‌ها رقص هفت دستمال( رقص با هفت شال )است. موسیقی رقص هفت دستمال ساز معنوی سورنا( اوبو ) است که ریتم رقص را می‌دهد. در این رقص زنان رقصنده دامن‌هایی با رنگ روشن می‌پوشند و سرهای آن‌ها با دستمال پوشانده شده و روسری‌های روشن در دستان خود نگه می‌دارند.
در اجرای این رقص دختران به صورت دایره‌ای ایستاده و حرکت می‌کنند و با پله‌های کوچک به اطراف می‌پرند، یک بار به سمت چپ و یک بار به سمت راست می‌پرند، دامن‌ها همزمان در باد پرواز می‌کنند و دختران نیز شال‌هایی که در دست خود دارند را در جهات مختلف تکان می‌دهند.
رقص سنتی کردی
کردها سومین گروه بزرگ قومی در ایران محسوب می‌شوند. آن‌ها فرهنگ، شنت‌ها و رقص کردی مخصوص خود را دارند. در رقص سنتی کردی رقصندگان در کنار یکدیگر در صف می‌ایستند و انگشتان کوچک خود را نگه‌می‌دارند. در رقص کردی یک نفر رهبر وجود دارد که دستمال را در دست خود می‌گیرد و ریتم را تنظیم می‌کند. رقصنده‌ها با قدم‌های کوچک او را دنبال می‌کنند. سازهای موسیقی رقص سنتی کردی دوزال، تمبک، سورنا و دف هستند که ریتم را برای رقص ایجاد می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین جشن‌های جامعه کردها در ایران جشن پیر شالار است که در محل اتقرار اومان اوهته، سرو آباد اتفاق می‌افتد. در طویل تعطیلات هزاران کرد در این محل جمع می‌شوند و حیوانات را قربانی می‌کنند و یک آش ملی می‌پزند. آن‌ها در این جشن شعر می‌خوانند، بازی می‌کنند و می‌رقصند.
برای آموزش رقص کردی گروهی باید در صف‌های طولانی که نماد اتحاد و همبستگی بین ملت ایران است حاضر شد و خود را به گروه سپارد تا این رقص زیبای کردی آموخته شود.
رقص شمشیر
رقص شمشیر یا رقص با شمشیر از زمان ایران باستان که قدمت آن سه هزار سال پیش است آغاز شده است. رقص با شمشیر یک سرگرمی و رقص سنتی در استان سیستان و بلوچستان است. در اجرای این رقص دو مرد با شمشیر و سپر شرکت می‌کنند. با ریتم طبل، که طبل موسیقی این رقص است، رقصندگان حرکات نبرد را آغاز می‌کنند. حمله می‌کنند و از خود دفاع می‌کنند و به تدریج حرکات سریع‌تر و خشمگین‌تر می‌شوند.
رازیف نوع دیگری از رقص شمشیر است که در بین ملوانان خیلیج فارس رواج دارد. آن‌ها برای رفع تنش می‌رقصند.
اکنون رازیف یک رقص محبوب در عروسی‌ها است.
رقص چوب
رقص با چوب را چوب بازی یا راغز چوب می‌گویند. رقص چوب یک رقص ورزشی تهاجمی و فعال است که توسط مردان اجرا می‌شود. این نوعی رقص بین دو مرد با چوب است. در حین رقص یکی از رقاصان حمله می‌کنند و رقصنده دیگری دفاع می‌کند. مهاجم در حین رقص به دور حریف حلقه می‌زند و سعی می‌کند تا رقصنده دومی را غافلگیرش کند و به پاهایش ضربه بزند. حریف باید با چوب مبارزه کند.
سبک دیگر رقص شامل گروهی از زنان و مردان است که به صورت حلقوی می‌رقصند. این نوع چوب بازی کمتر تهاجمی است و تفریح محبوب در عروسی‌ها و تعطیلات ملی است.
تاریخچه رقص سنتی ایرانی
مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر رقص ایرانی سلسله قاجار بود که از سال 1795 تا 1925 سلطنت کرد در این دوره رقص با نام رقص سنتی ایرانی نامیده شد.رقاصان در دربار شاه به منظور سرگرمی مانند تاج گذاری، جشن‌های ازدواج، جشن‌های نوروز و رقص‌های هنری اجرا می‌کردند. در دورهقاجار دید مردم نسبت به رقص عوض شد و رقص در بین مردم ایران بسیار محبوب شد. رقاصان دربار به طور کلی از لباس‌های بلند و آزاد، پوشیده شده با یک روپوش استفاده می‌کردند. روپوش از دو طرف باسن امتداد داشت و بصورت بسته بود. و در زیر لباس خود شلوار می‌پوشیدند که سلوار تنگ و پارچه‌ای بود و از قسمت پایین تنگ و دکمه دار بود. و پارچه لباس رقاصان رنگ روشن و گلدار داشتند. پادشاه به رقاصان جواهرات هدیه می‌داند. در قرن 20 برای این رقص موسیقی تنظیم شد و حرکت رقص و لباس رقاصان جهت گیری غربی پیدا کرد. رقص سنتی ایران در جشن‌هایی مانند یلدا( انقلاب زمستانی )، مهرگان( اعتدادل پاییزی )، نوروز( اعتدال بهاری و آغاز سال جدید هجری شمسی )، تولد و عروسی‌ها اجرا می‌شد.
برای یادگیری و آموزش رقص ایرانی باید رقص سنتی ایرانی را نیز یاد گرفت. رقص ایرانی نمونه گسترش یافته رقص سنتی ایرانی می‌باشد. امروزه در جشن‌ها و عروس‌ها برای آموزش رقص عروس و داماد نیز باید در ابتدا رقص ایرانی آموزش داده شود. آموزش رقص نیازمند تمرین و تکرار برای رقاصان است پس با حوصله و صبر به یادگیری و آموزش رقص بپردازید.