نگاهی به تاریخچه رقص در ایران
در این مقاله سعی داریم تا در مورد تاریخچه رقص در ایران با شما صحبت کنیم؟ این‌که آموزش رقص در ایران در چه زمانی شروع شد؟ توسط چه کسانی رقص به ایران معرفی شد؟ قدمت رقص در ایران چقدر است؟ سبک‌های رقص ایرانی چیست؟
رقص در ایران یا رقص ایرانی سبک رقص بومی ایران است. سبک‌های رقص در ایران بسته به منطقه، فرهنگ و زبان مردم محلی متفاوت است و می‌تواند بازسازی‌های پیچیده رقص‌های درباری تا رقص‌های محلی پرانرژی باشد. جمعیت ایران شامل بسیاری از اقوام از جمله اقوام: کرد، آذربایجانی، ترکمن، یهودیان، ارمنی، گرجی و علاوه بر این گروه‌های قبیله‌ای ایرانی زیادی هستند که فرهنگ و آداب مخصوص خود را دارند و مسلماٌ سبک رقص آن‌ها نسبت به سایر متفاوت می‌باشد. هر گروه، منطقه و بازه زمانی مشخص دارای سبک‌های رقص خاص خود هستند.
تاریخچه اولین رقص در ایران
اولین رقص تحقیق شده در تاریخ ایران مربوط به رقص پرستش میترا ( کیش میترا ) است که در آن گاو نر قربانی می‌شد. این فرقه بعداٌ در امپراتوری روم بسیار مورد توجه قرار گرفت. این رقص برای نشاط و سرزندگی و شادابی در زندگی بود. رقص پارسی توسط مورخ یونانی هرودوت هالیکارناسوس در کتاب خود که در آن شرح تاریخ امپراتوری‌های آسیا و جنگ‌های ایرانی تا سال 478 قیل میلاد است تحقیق و نوشته است. ایران باستان توسط قدرت‌های خارجی ابتدا یونانیان، سپس عرب‌ها، سپس مغول‌ها اشغال شد و به ترتیب در کدام یک از این دوره‌ها دچار بی‌ثباتی سیاسی و جنگ‌های داخلی شده است و در طول این تغییرات سنت‌های رقص آهسته و آرام آرام از بین رفتند.
مردم فلات ایران رقص را در قالب موسیقی، بازی، نمایش و آیین‌های مذهبی می‌شناسند و حداقل از هزاره 6، قبل از میلاد از ابزارهایی مانند ماسک، لباس حیوانات یا گیاهان و آلات موسیقی برای ریتم استفاده می‌کردند. اشکال ترکیبی رقص، بازی و نمایش را در جشن‌ها، عزاداری وپرستش اجرا می‌کردند.
آثاری با تصاویر رقصنده‌ها در اماکن باستانی پیش از تاریخ ایران مانند: تپه سبز، جعفرآباد، چغامیش، تل جاری، چشمه علی، اسماعیل آباد، تل باکون، تپه سیالک، تپه موسیان، تپه یحیی، شهداد، تپه گیاهان، کل فرح، شوش، کوک تپه ، گورستان‌های لرستان و … وجود دارند.
ممنوعیت مذهبی رقص در ایران با گسترش اسلام اتفاق افتاد و با وقایع تاریخی تحریک و تحریف شد. ممنوعیت مذهبی برای رقص در ایرن کاهش یافت اما پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در سال 1979 دیگر رقص ممنوع و غیر مجاز شد. با انقلاب اسلامی در سال 1979 پایان رقص و هنر باله در ایران شد. شکرت ملی باله در ایران منحل شد و اعضای آن به سایر جاها مهاجرت کردند.
تاریخچه رقص های ایرانی
رقص ایرانی به چهار دسته معروف دسته بندی می‌شود: رقص‌های زنجیره‌ای یا خطی، رقص بداهه انفرادی، رقص‌های جنگی و رقص‌های آیینی یا معنوی، در ادامه به تاریخچه رقص در ایران اشاره شده است:
تاریخچه رقص‌های زنجیره‌ایی یا خطی: اغلب برای منطقه و یا گروه‌های قومی که با آن‌ها ارتباط دارند نام گذاری می‌شوند.
تاریخچه رقص‌های بداهه انفرادی: این نوع رقص شامل بازسازی‌های رقص دربار صفوی و قاجار است و معمولا رقص‌های بداهه دارای حرکات ظریف و لطیف دست‌ها و بازوها مانند حلقه‌های مچ دست هستند.
تاریخچه رقص‌های جنگی: این رقص تقلید از جنگ می‌باشد و یا به آموزش جنگ‌جو کمک می‌کند. مردان زورخانه‌ای، حرکات تمرینی و کشتی فرنگی را به عنوان رقص با نام راغس که اغلب یک هنر رزمی است در زورخانه‌های سنتی ایران به نمایش می‌گذارند.
تاریخچه رقص‌های آیینی یا معنوی: رقص‌های معنوی اغلب با نام سماع شناخته می‌شود. انواع مختلف رقص در خلسه برای اقدامات درمانی در ایران و مناطق اطراف وجود دارد. یکی از آیین‌های شفابخش که شامل خلسه، موسیقی و حرکت است توسط بلوچ‌های شرق ایران که برای جن گیری است اجرا می‌شود. عارفان رقصنده طرف نظر از مشخصات مذهبی آن‌ها درویش نامیده می‌شوند.
رقص‌های اجتماعی و رقص عمومی معاصر در ایران که در مواقع عروسی‌ها و جشن‌های نوروزی اجرا می‌شود بیشتر از نوع بداهه نوازی هستند.
در حالت کلی این‌ها برخی از رقص‌های ایران باستان و معاصر از گروه‌های قومی مختلف در ایران هستند.
تاریخچه رقص بابا کرم در ایران
رقص بابا کرم یک رقص زنجیره‌ای برگرفته از یک داستان صوفیانه است که در آن یک نوکر در دربار عاشق یکی از دختران حرمسرا می‌شود و این آهنگ را از غم و اندوه از این‌که نمی‌تواند با او باشد، می‌خواند. رقصنده‌های برجسته بابا کرم مردان هستند که امروزه نیز توسط زنان اجرا می‌شود. رقص بابا کرم گاهی اوقات به رقص هیپ هاپ فارسی معاصر نیز شناخته می‌شود.
رقص بندری
رقص بندری یک رقص زنجیره‌ای است که با نام شکم پرشین نیز شناخته می‌شود. رقص بندری توسط چند نفر و گروهی اجرا می‌شود و اغلب در مهمانی‌ها اجرا می‌کنند. این یک رقص ایرانی است که در جنوب ایران در خلیج فارس شکل گرفته شده است و تحت تاثیر موسیقی و رقص آفریقایی و عربی می‌باشد. ویژگی بارز این رقص نحوه تکان دادن دستان به شیوه‌ای منحصر به فرد است که شبیه همکاری گروهی از ماهیگران در دریا است. کلمه بندری به مهنی بندر است.
رقص باسری
رقص باسری رقص سنتی ایرانی می‌باشد که توسط قبیله باسری که در استان فارس زندگی می‌کنند اجرا می‌شود. رقاصان رقص باسری لباس‌های سنتی و رنگارنگی دارند.
رقص بجنوردی
بجنورد در قسمت شمال شرقی ایران است که در آن قوم ترک زندگی می‌کنند. زنان و مردان در رقص بجنوردی جداگانه یا با هم می‌رقصند و انگشتان خود را در روشی که به نام پیشکان نامیده می‌شود می‌کوبند. با رقص در یک دایره با دویدن و گام‌های بلند رقص بجنوردی را اجرا می‌کنند. در این نوع رقص، رقصنده‌ها در پشت سرهم و روبه روی یکدیگر قرار می‌گیرند. مردان و زنان در این رقص دستمالی را در دست خود می‌گیرند.
چوب بازی
چوب بازی یک رقص زنجیره‌ای می‌باشد که در سراسر ایران توسط مردان اجرا می‌شود. این نوع رقص دارای دو سبک می‌باشد که سبک اول جنگی‌تر و فقط توسط آقایان در نقش‌های مهاجم و مدافع در جنوب غربی ایران اجرا می‌شود.
سبک دوم رقص چوب بازی، رقص دایره‌ای یا خطی با الگو خاص است که توسط هر دو جنس اجرا می‌شود و یک رقص اجتماعی می‌باشد.
رقص خلیجی: رقص معاصر که عمداٌ بداهه اجرا می‌شود و توسط زوج یا گروهی از زنان برای سرگرمی خود در جشن‌های خاص مانند عروسی‌ها اجرا می‌شود.
رقص کرشمه، رقص لزگی، رقص قفقازی، رقص گیلکی، رقص شمشیر، رقص شاطری، رقص تهرانی، رقص زابلی و … نمونههای دیگری از رقص ایرانی می‌باشد.
برای آموزش رقص ایرانی باید سبک‌های رقص ایرانی را شناخت و بر اساس سبک ها به آموزش رقص پرداخت.